Bối cảnh  lịch sử thế giới và Việt Nam những năm đầu thế kỷ XX

Bối cảnh lịch sử thế giới và trong nước đầu thế kỷ XX tác động mạnh mẽ đến hoạt động tìm đường cứu nước của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cũng như con đường giải phóng dân tộc của Việt Nam.

Thứ nhất, cuối thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản chuyển sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc, xuất hiện mâu thuẫn mới và ngày càng sâu sắc: Mâu thuẫn giữa các dân tộc thuộc địa với chủ nghĩa đế quốc.

Thứ hai, Cách mạng tháng Mười Nga nổ ra và thành công (1917), mở ra thời đại mới trong lịch sử nhân loại - Thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới. Cách mạng Tháng Mười Nga cổ vũ mạnh mẽ các dân tộc bị áp bức đứng lên đấu tranh giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người.

Thứ ba, Quốc tế Cộng sản được thành lập (3/1939), phong trào cách mạng vô sản toàn thế giới, có tổ chức tham mưu và lãnh đạo. Sự kiện này còn thúc đẩy mạnh mẽ việc thành lập các đảng Cộng sản trên thế giới.

Bối cảnh thế giới nói trên đặt ra yêu cầu: Cần có chính đảng vô sản lãnh đạo phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ thuộc; chính đảng ấy phải đặt dưới sự chỉ đạo của Quốc tế Cộng sản; con đường giải phóng dân tộc phải theo Cách mạng Tháng Mười Nga (cách mạng vô sản) và xu thế thời đại mới mà cuộc cách mạng này đã mở ra (thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vi toàn thế giới).

Tình hình trong nước cũng nảy sinh những yêu cầu mới.

Thứ nhất, cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, thực dân Pháp xâm lược, từng bước đặt ách cai trị và tiến hành khai thác thuộc địa ở Việt Nam và Đông Dương. Điều đó đã làm cho tình hình chính trị, kinh tế, xã hội...Việt Nam biến đổi sâu sắc.

Thứ hai, các phong trào yêu nước theo khuynh hướng, lập trường tư tưởng phong kiến và dân chủ tư sản đã nổ ra. Mặc dù tinh thần yêu nước rất cao, khá sôi nổi và mạnh mẽ...song do nhiều lý do, nhất là thiếu một đường lối cứu nước đúng đắn, nên lần lượt thất bại và bất lực trước các nhiệm vụ lịch sử.

Bối cảnh trong nước đặt ra yêu cầu: Cần có một hệ tư tưởng mới - Hệ tư tưởng tiên tiến (chủ nghĩa Mác – Lê nin), thay thế hệ tư tưởng phong kiến và tư sản đã lần lượt thất bại và bất lực trước các nhiệm vụ lịch sử; cần có một giai cấp tiên tiến (giai cấp công nhân), một tổ chức chặt chẽ (Đảng Cộng sản), với một con đường cứu nước mới (độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội), phù thực tiễn (giải quyết triệt để hai mâu thuẫn cơ bản (dân tộc và giai cấp) trong lòng xã hội) và đưa cách mạng Việt Nam theo xu thế của thời đại mà Cách mạng Tháng mười Nga đã mở ra.

Tranh tư liệu tái hiện Hội nghị thành lập Đảng đầu năm 1930

Vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc

Vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh, trong quá trình chuẩn bị và thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, thể hiện tập trung ở ba điểm lớn.

Một là, tìm thấy và lựa chọn con đường cứu nước đúng đắn

Trải qua quá trình bôn ba tìm đường cứu nước (1911 - 1920), tháng 7/1920, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc bắt gặp Sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc và vấn đề thuộc địa của V.I.Lênin đăng trên báo Humanite (Nhân đạo) số ra ngày 16, 17/7/1920. Tiếp đó, tháng 12/1920, tại Đại hội lần thứ XVIII Đảng Xã hội Pháp, Người tham gia thành lập Đảng Cộng sản Pháp và bỏ phiếu tán thành việc đảng này gia nhập Quốc tế Cộng sản.

Hai sự kiện này, chứng tỏ lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã tìm thấy và lựa chọn dứt khoát con đường cứu nước đúng đắn cho cách mạng Việt Nam. Người khẳng định: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc không có con đường nào khác con đường cách mạng vô sản”[1].

Hai là, truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào trong nước, chuẩn bị những điều kiện cần thiết cho sự ra đời của Đảng.

Trong giai đoạn 1921 - 1929, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã tích cực truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam, chuẩn bị về chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời của Đảng.

Khi truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc không bê nguyên xi mà vận dụng sáng tạo. Nghĩa là, chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam đã qua “lăng kính trí tuệ Hồ Chí Minh”. Vì thế, Người đã chọn những vấn đề căn cốt nhất, cách diễn đạt ngắn gọn, dễ hiểu nhất…Do đó, dễ dàng được dân tộc Việt Nam, trước hết là những nhà cách mạng tiếp thu, vận dụng.

Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc không chỉ truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào phong trào công nhân mà còn truyền bá vào phong trào yêu nước. Do đó, tạo ra một cơ sở xã hội rộng lớn cho chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam, tạo sự chuyển biến về chất của phong trào yêu nước Việt Nam. Từ đó, tạo điều kiện thuận lợi cho sự ra đời của đảng cộng sản ở Việt Nam.

Phương pháp truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cũng rất đặc biệt. Người tuyên truyền thông qua các bài viết, tác phẩm, bài báo (đặc biệt là báo Thanh Niên); thông qua tổ chức (Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên) và thông qua những con người cụ thể (các lớp học tại Quảng Châu -Trung Quốc, phong trào “vô sản hóa” tại Việt Nam)...Với những cách tuyên truyền đặc biệt này, một mặt giúp cho việc truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam nhanh và sâu rộng hơn; mặt khác, cùng với truyền bá truyền bá chủ nghĩa Mác - Lê nin vào Việt Nam là quá trình chuẩn bị không những về chính trị, tư tưởng mà còn cả về tổ chức cho sự ra đời của Đảng sau này.

Ba là, chuẩn bị và chủ trì hội nghị thành lập Đảng.

Cuối năm 1929 đầu năm 1930, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc có một quyết định có tính bước ngoặt: Chuẩn bị (dự thảo các văn kiện, chọn thời gian, địa điểm, gửi thư triệu tập đại biểu các tổ chức cộng sản...) và chủ trì Hội nghị thành lập Đảng (Cuối tháng 1 đầu tháng 02/1930). Việc chuẩn bị và chủ trì Hội nghị của Người hoàn toàn chủ động, vì mãi đến tháng 2/1930 Chỉ thị của Quốc tế Cộng sản mới về đến Sài Gòn. Và vì thế, nếu không có sự chủ động của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thì Đảng Cộng sản Việt Nam đã không ra đời khi những điều kiện đã chín mùi như lịch sử đã diễn ra.

Tranh tư liệu tái hiện cao trào Xô viết Nghệ-Tĩnh năm 1930-1931

Bài học cho hôm nay

Nghiên cứu về vai trò của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh đối với quá trình chuẩn bị và thành lập Đảng cho chúng ta nhiều bài học kinh nghiệm hết sức quý báu: Bài học về vận dụng lý luận vào thực tiễn (sáng tạo, bám sát thực tiễn Việt Nam); bài học về tính chủ động, bản lĩnh độc lập, tự chủ; bài học về sự trung thành với những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lê nin ...

Những bài học nói trên ngày nay vẫn còn nguyên giá trị. Noi theo tấm gương sáng ngời của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và những bài học kinh nghiệm quý nói trên, trong giai đoạn hiện nay, cần thực hiện tốt mấy việc sau đây:

Một là, tình hình thế giới và trong nước có nhiều biến động nhanh, phức tạp, khó lường, đòi hỏi Đảng Cộng sản Việt Nam phải luôn giữ vững vai trò lãnh đạo, cầm quyền.

Hai là, có thái độ và phương pháp đúng đắn trong tiếp thu tinh hoa tri thức nhân loại. Cần nhìn nhận, đánh giá một cách khách quan, tránh hai khuynh hướng (đề cao hoặc xem thường) trong tiếp cận những học thuyết, thành tựu khoa học, công nghệ mới.

Ba là, tiếp tục kiên định, trung thành và vận dụng sáng tạo học thuyết Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng Việt Nam hiện nay. Chỉ có như vậy thì chúng ta mới có thể dùng “ngọn đèn pha” lý luận cách mạng và khoa học để “soi sáng” cho sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, theo định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.

Bốn là, đấu tranh, bảo vệ chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong giai đoạn hiện nay, chúng ta phải tiếp tục thực hiện thật tốt Nghị quyết số 35-NQ/TW về: “Tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới”. Trong đó, cần đặc biệt chú ý đề cao cảnh giác, phối kết hợp đồng bộ cả hệ thống chính trị và mỗi cán bộ, đảng viên, nhân dân tăng cường các hoạt động đấu tranh phản bác các luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch. Các cấp ủy Đảng, nhất là tổ chức cơ sở Đảng, cần đẩy mạnh giáo dục, tuyên truyền, kịp thời chấn chỉnh những biểu hiện nhận thức lệch lạc (nếu có) trong cán bộ, đảng viên và quần chúng nơi cơ quan, đơn vị, địa phương mình đang lãnh đạo.

Trong hành trình ra đi tìm đường cứu nước (1911-1930), lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã có vai trò hết sức quan trọng đối với việc chuẩn bị và thành lập Đảng. Vai trò của Người thể hiện rõ qua việc tìm thấy và lựa chọn con đường cứu nước đúng đắn cho cách mạng Việt Nam; chuẩn bị về chính trị, tư tưởng, tổ chức và chủ động chuẩn bị, triệu tập, chủ trì Hội nghị thành lập Đảng.

Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, trở thành Người lãnh đạo cách mạng Việt Nam, đưa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác 95 năm qua.

Hiện nay, những cống hiến vĩ đại của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc – Hồ Chí Minh nói chung, những bài học rút ra từ quá trình chuẩn bị và thành lập Đảng của Người nói riêng, tiếp tục soi đường, dẫn lối cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đưa đất nước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên phát triển thịnh vượng, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc..